زمانی که از نوزاد مراقبت میکنید، ممکن است فراموش کنید از خودتان هم مراقبت کنید. اما این موضوع نیز بسیار مهم است. در ادامه با تغییرات جسمی و روحی پس از زایمان طبیعی و راههای مراقبت از خود آشنا میشوید.
درد و التهاب واژن
در طول زایمان ممکن است واژن دچار پارگی شود یا پزشک برای تسهیل زایمان، برشی به نام اپیزیوتومی در دهانه واژن ایجاد کند. این زخمها ممکن است چند هفته دردناک باشند. پارگیهای بزرگتر دیرتر بهبود مییابند. برای کاهش درد:
- روی بالشت یا حلقه نرم بنشینید.
- از کمپرس سرد یا پد گیاهی (مثل فندق جادوگر) در ناحیه پرینه استفاده کنید.
- هنگام ادرار کردن با یک بطری آب ولرم روی پرینه آب بریزید.
- در وان آب گرم یا سرد (هرکدام که راحتتر است) چند دقیقه بنشینید.
- با مشورت پزشک از مسکنهای بدون نسخه یا اسپری/کرم بیحسکننده استفاده کنید.
- در صورت نیاز، درباره مصرف داروهای نرمکننده مدفوع یا ملین با پزشک مشورت کنید.
- اگر درد شدید، طولانی یا بدتر شد، احتمال عفونت وجود دارد و باید به پزشک مراجعه کنید.
ترشحات واژینال (لوچیا)
بعد از زایمان، خون، مخاط و بافتهای رحم به شکل ترشحات دفع میشوند. این ترشحات طی ۴ تا ۶ هفته بهتدریج تغییر رنگ داده و کمتر میشوند:
- ابتدا قرمز روشن → سپس قرمز تیره → در ادامه زرد یا سفید و رقیق میشود تا متوقف گردد.
- اگر در عرض دو ساعت، هر ساعت یک نوار بهداشتی کامل خیس شود یا همراه با تب، درد لگن یا حساسیت باشد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
انقباضات رحمی
ممکن است چند روز پس از زایمان دچار انقباضات پسزایمانی (afterpains) شوید که شبیه درد قاعدگی است. این انقباضات با فشار بر رگهای رحم از خونریزی بیشازحد جلوگیری میکنند. هنگام شیردهی، به دلیل ترشح هورمون اکسیتوسین، این انقباضات بیشتر حس میشوند.
برای تسکین میتوانید با توصیه پزشک از مسکنهای بدون نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید.
بیاختیاری ادرار
بارداری، زایمان و زایمان طبیعی میتوانند باعث کشیدگی یا ضعف عضلات کف لگن شوند. در نتیجه ممکن است هنگام سرفه، عطسه یا خنده کمی ادرار نشت کند. این حالت معمولاً طی یک هفته بهتر میشود اما ممکن است طولانیتر باشد.
- تا زمان بهبود، از نوار بهداشتی استفاده کنید.
- تمرینات کگل برای تقویت عضلات کف لگن بسیار مؤثر است.
- اگر مطمئن نیستید که کگل را درست انجام میدهید، میتوانید با یک فیزیوتراپیست مشورت کنید.
بواسیر و حرکات روده
اگر در حین اجابت مزاج درد دارید یا اطراف مقعد ورم کرده است، ممکن است دچار بواسیر باشید. برای تسکین درد بواسیر:
- از کرم یا شیاف هیدروکورتیزون استفاده کنید (بدون نسخه قابل خرید است).
- با پدهای حاوی فندق جادوگر یا مواد بیحسکننده ناحیه را تمیز کنید.
- روزی ۲–۳ بار ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در آب گرم بنشینید.
- برای جلوگیری از یبوست: میوه، سبزی و غلات سبوسدار مصرف کنید، آب کافی بنوشید و در صورت نیاز با مشورت پزشک از نرمکننده مدفوع استفاده کنید.
درد و پرشدگی پستانها
چند روز بعد از زایمان، ممکن است پستانها سفت، متورم و دردناک شوند (به دلیل پرشدن بیش از حد با شیر و مایعات). این حالت احتقان پستان نام دارد.
- برای جلوگیری، نوزاد را بهطور مکرر از هر دو پستان شیر دهید.
- در صورت مشکل در گرفتن پستان توسط نوزاد، قبل از شیردهی کمی شیر بدوشید.
- قبل از شیردهی از کمپرس یا دوش گرم و بعد از آن از کمپرس سرد استفاده کنید.
- مسکنهای بدون نسخه میتوانند کمککننده باشند.
- اگر شیردهی نمیکنید: از سوتین حمایتی (مثل ورزشی) استفاده کنید، شیر دوش نزنید، کمپرس سرد بگذارید.
ریزش مو و تغییرات پوستی
- در بارداری به دلیل هورمونها، موها بیشتر رشد میکنند و کمتر میریزند. پس از زایمان ممکن است تا پنج ماه ریزش مو افزایش یابد که بهتدریج متوقف میشود.
- ترکهای پوستی (استرچ مارک) باقی میمانند اما با گذر زمان کمرنگتر میشوند.
- لکههای تیره پوست (مثل ملاسما) نیز بهتدریج محو میشوند.
تغییرات خلقی
زایمان میتواند احساسات متناقضی ایجاد کند. بسیاری از مادران دچار بیحوصلگی یا اضطراب کوتاهمدت (baby blues) میشوند که شامل نوسانات خلقی، گریههای بیدلیل، اضطراب و بیخوابی است. این علائم معمولاً طی دو هفته از بین میروند.
در این مدت از خودتان مراقبت کنید، احساساتتان را با اطرافیان در میان بگذارید و از کمک دیگران استفاده کنید.
افسردگی پس از زایمان
اگر علائم شدیدتر باشند (بیعلاقگی به زندگی، خستگی زیاد، بیمیلی به غذا یا حتی افکار منفی)، ممکن است دچار افسردگی پس از زایمان شده باشید. در این صورت باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
کاهش وزن
- در حین زایمان حدود ۶ کیلوگرم (۱۳ پوند) وزن کم میشود (شامل وزن نوزاد، جفت و مایع آمنیوتیک).
- طی روزهای بعد نیز با دفع مایعات وزن بیشتری کم میشود.
- برای بازگشت به وزن قبل از بارداری، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم بهترین راه است.
کاهش وزن
انجمن متخصصان زنان و زایمان آمریکا توصیه میکند که مراقبتهای پس از زایمان باید یک فرآیند مداوم باشد، نه فقط یک ویزیت.
- طی ۲ تا ۳ هفته اول: از طریق تماس یا حضوری با پزشک مشکلات احتمالی بررسی شود.
- طی ۶ تا ۱۲ هفته: معاینه کامل پس از زایمان شامل شکم، رحم، دهانه رحم و واژن انجام میشود.
- مواردی که باید در این ویزیت مطرح شود:
- وضعیت خلقوخو و سلامت روان
- کیفیت خواب
- علائم جسمی (مثل خستگی)
- روشهای جلوگیری از بارداری و فاصلهگذاری بین بارداریها
- شیردهی و مراقبت از نوزاد
- زمان مناسب برای شروع دوباره رابطه جنسی
- مشکلات احتمالی در حین رابطه یا بیمیلی به آن
- سازگاری با زندگی جدید همراه نوزاد
