علائم خطر در نوزاد بسیار قابل توجه است. نوزادان تازه متولد شده موجوداتی بسیار حساس و آسیبپذیر هستند و به دلیل تکاملنیافتگی سیستم ایمنی و اندامهای بدن، ممکن است در معرض مشکلاتی قرار گیرند که نیازمند توجه فوری والدین و پزشکان است. آگاهی از علائم هشداردهنده در این دوران میتواند به تشخیص زودهنگام مشکلات و نجات جان نوزاد کمک کند.
مشکلات تنفسی در نوزادان
مشکلات تنفسی در نوزادان یکی از نگرانیهای مهم والدین و تیم پزشکی است، زیرا دستگاه تنفسی نوزاد هنوز تکامل کامل نیافته و بهویژه در هفتههای اول زندگی، بسیار حساس و آسیبپذیر است. شناخت این مشکلات و علائم هشداردهنده میتواند به تشخیص سریع و اقدام بهموقع کمک کند و از بروز عوارض جدی جلوگیری نماید.
۱. دلایل شایع مشکلات تنفسی در نوزادان
- نارس بودن نوزاد: ریههای نوزادان نارس ممکن است بهطور کامل رشد نکرده باشند و مادهای به نام سورفاکتانت که به باز ماندن کیسههای هوایی کمک میکند، به اندازه کافی تولید نشده باشد.
- انسداد راههای هوایی: تجمع ترشحات، مایع آمنیوتیک یا شیر میتواند سبب انسداد مسیر تنفس شود.
- عفونتها: عفونتهای ویروسی یا باکتریایی مانند ذاتالریه یا برونشیولیت در نوزادان میتواند به سختی در تنفس منجر شود.
- نقایص مادرزادی: مشکلات ساختاری مانند تنگی نای یا ناهنجاریهای قلبی ممکن است باعث بروز تنفس سخت شوند.
- سندروم مکونیوم: در برخی نوزادان، ورود مکونیوم (مدفوع اولیه) به ریهها در هنگام تولد موجب مشکلات شدید تنفسی میشود.
۲. علائم هشدار مشکلات تنفسی
- تنفس سریع یا خیلی آهسته (بیش از ۶۰ بار در دقیقه یا کمتر از ۳۰ بار در دقیقه)
- صدای خسخس یا خرخر هنگام تنفس
- فرو رفتن پوست بین دندهها یا زیر قفسه سینه در هنگام دم
- تغییر رنگ پوست به کبودی بهویژه اطراف لبها و نوک انگشتان
- توقفهای مکرر در تنفس (آپنه)
- بیقراری، گریه ضعیف یا کاهش سطح هوشیاری
۳. انواع مشکلات تنفسی شایع در نوزادان
- سندرم زجر تنفسی (RDS): بیشتر در نوزادان نارس دیده میشود و به دلیل کمبود سورفاکتانت ایجاد میگردد.
- تاکیپنه گذرای نوزاد (TTN): تنفس سریع و سطحی است که معمولاً طی چند روز بعد از تولد برطرف میشود.
- برونشیولیت: التهاب راههای هوایی کوچک، معمولاً ناشی از ویروس RSV، که باعث خسخس و تنگی نفس میشود.
- آپنه نوزادی: قطع موقت تنفس که در نوزادان نارس شایعتر است.
- عفونت ریه (پنومونی): میتواند در اثر باکتری یا ویروس ایجاد شده و همراه با تب، سرفه و تنگی نفس باشد.
۴. روشهای تشخیص
- معاینه بالینی: بررسی الگوی تنفس، صداهای ریوی و سطح اکسیژن خون
- رادیوگرافی قفسه سینه: برای تشخیص مشکلات ساختاری یا عفونتها
- آزمایش خون: جهت بررسی سطح اکسیژن و عفونتها
- پالس اکسیمتری: اندازهگیری غیرتهاجمی میزان اکسیژن خون
۵. درمان و مراقبت
- اکسیژندرمانی: برای نوزادانی که دچار کاهش اکسیژن خون هستند.
- دارو درمانی: شامل آنتیبیوتیکها در صورت عفونت یا تجویز سورفاکتانت در نوزادان نارس.
- تهویه مکانیکی: در موارد شدید که نوزاد قادر به تنفس کافی نباشد.
- مراقبت حمایتی: کنترل دمای بدن، تغذیه مناسب و پیشگیری از کمآبی.
۶. پیشگیری
- مراقبتهای دوران بارداری و کنترل دیابت یا فشار خون مادر
- پرهیز از تولد زودرس تا حد امکان
- واکسیناسیون مادر علیه آنفولانزا و سیاهسرفه
- رعایت بهداشت دستها و دوری از افراد بیمار پس از تولد نوزاد
اختلال تغذیه در نوزاد
تغذیه مناسب در ماههای نخست زندگی نقش اساسی در رشد جسمی، تکامل مغزی و سلامت عمومی نوزاد دارد. با این حال، برخی نوزادان ممکن است دچار مشکلات یا اختلالات تغذیهای شوند که روند رشد و سلامتی آنها را تحتتأثیر قرار میدهد. آگاهی والدین از این اختلالات، علائم هشدار و روشهای مدیریت آن میتواند به پیشگیری از عوارض جدی کمک کند.
۱. دلایل بروز اختلالات تغذیهای در نوزادان
- عوامل پزشکی: مشکلات مادرزادی مانند شکاف لب یا کام، بیماریهای متابولیک، رفلاکس معده به مری (GERD) یا مشکلات قلبی و ریوی.
- نارس بودن نوزاد: نوزادان نارس ممکن است توانایی مکیدن و بلع کافی نداشته باشند.
- مشکلات ساختاری یا عصبی: اختلال در هماهنگی مکیدن، بلع و تنفس به دلیل مشکلات عصبی.
- عوامل محیطی و روانی: اضطراب مادر، روش نادرست شیردهی یا شرایط نامناسب محیط تغذیه.
- حساسیت غذایی: آلرژی یا عدم تحمل پروتئین شیر گاو یا لاکتوز.
۲. انواع اختلالات تغذیهای در نوزادان
- مشکل در مکیدن و بلع: نوزاد قادر به گرفتن صحیح سینه یا شیشه شیر نیست.
- رفلاکس معده به مری: بازگشت شیر به مری باعث استفراغ مکرر، بیقراری و کاهش وزن میشود.
- بیاشتهایی نوزادی: کاهش علاقه به خوردن شیر که ممکن است به دلیل بیماری یا عوامل روانی ایجاد شود.
- حساسیت یا عدم تحمل غذایی: بروز علائمی مانند اسهال، استفراغ، خون در مدفوع یا بثورات پوستی پس از مصرف شیر.
- اختلال رشد ناشی از تغذیه (Failure to Thrive): وزنگیری ناکافی به دلیل مشکلات تغذیهای یا بیماریهای زمینهای.
۳. علائم هشداردهنده
- وزنگیری ضعیف یا توقف رشد
- استفراغ مکرر یا شدید
- گریههای طولانی و بیقراری پس از شیر خوردن
- تغییر رنگ پوست یا کبودی هنگام شیر خوردن
- سرفه یا خفگی حین تغذیه
- دفع مدفوع غیرطبیعی (اسهال شدید، وجود خون یا موکوس)
۴. روشهای تشخیص
- معاینه بالینی توسط پزشک اطفال
- اندازهگیری وزن، قد و دور سر نوزاد برای بررسی روند رشد
- آزمایش خون و مدفوع جهت بررسی آلرژی یا بیماریهای متابولیک
- آزمایش تصویربرداری (مانند بلع باریم) در صورت شک به مشکلات ساختاری یا رفلاکس شدید
۵. درمان و مدیریت
- اصلاح روش تغذیه: ۱- آموزش مادر برای قرارگیری صحیح نوزاد هنگام شیردهی ۲- استفاده از شیشهشیرهای ویژه برای نوزادان با مشکلات مکیدن
- درمان دارویی: در موارد رفلاکس شدید یا آلرژی غذایی
- رژیم غذایی مادر: در صورت حساسیت نوزاد، حذف مواد آلرژیزا از رژیم غذایی مادر شیرده
- مراقبت تخصصی: در موارد شدید، همکاری با متخصص تغذیه، گفتاردرمان یا کاردرمان برای بهبود مهارتهای تغذیهای
- درمان بیماریهای زمینهای: مانند مشکلات قلبی، ریوی یا متابولیک
۶. پیشگیری
- آغاز شیردهی بلافاصله پس از تولد و ادامه تغذیه با شیر مادر بهعنوان منبع اصلی
- رعایت بهداشت دهان و ابزار تغذیه
- توجه به علائم آلرژی و مراجعه سریع به پزشک در صورت بروز
- پیگیری منظم رشد نوزاد در ویزیتهای دورهای
تغییرات رنگ در پوست نوزادان
پوست نوزاد تازه متولد شده یکی از مهمترین بخشهای بدن اوست که نهتنها از بدن در برابر عوامل بیرونی محافظت میکند، بلکه میتواند نشانهای از وضعیت سلامت عمومی نوزاد نیز باشد. تغییرات رنگ پوست در نوزادان بسیار شایع است و بسیاری از این تغییرات طبیعی و گذرا هستند، اما در برخی موارد میتوانند علامت یک بیماری یا مشکل زمینهای باشند. شناخت این تغییرات به والدین کمک میکند تا موارد طبیعی را از علائم هشداردهنده افتراق دهند.
۱. تغییرات طبیعی رنگ پوست در نوزادان
- قرمزی اولیه (اریتما): در ساعات نخست پس از تولد، پوست نوزاد ممکن است به دلیل تطابق با محیط جدید قرمز یا صورتی روشن به نظر برسد.
- زردی نوزادی: شایعترین تغییر رنگ پوست در روزهای اول زندگی است که به علت افزایش بیلیروبین خون ایجاد میشود. در بیشتر موارد خفیف بوده و خودبهخود برطرف میشود.
- رنگپریدگی گذرا: در برخی نوزادان هنگام گریه یا تغییر وضعیت بدن، رنگ پوست برای مدت کوتاهی تغییر میکند.
- کبودشدگی گذرا (آکرواسیانوز): کبودی در دستها و پاها به دلیل نارس بودن سیستم گردش خون که معمولاً پس از چند روز برطرف میشود.
- خالها و لکههای پوستی: لکههای مونگولی (آبی-خاکستری در کمر و باسن)، لکههای صورتی روی پیشانی یا پشت گردن و ماهگرفتگیها معمولاً بیخطر هستند.
۲. تغییرات غیرطبیعی و هشداردهنده رنگ پوست
- زردی شدید یا زودرس: اگر زردی قبل از ۲۴ ساعتگی ظاهر شود یا شدت آن زیاد باشد، میتواند نشانه مشکلات کبدی یا ناسازگاری خونی باشد.
- کبودی منتشر یا دائمی: کبودی لبها، صورت یا بدن که با گریه یا فعالیت تغییر نکند، ممکن است نشاندهنده مشکل قلبی یا تنفسی باشد.
- رنگپریدگی شدید: میتواند نشانه کمخونی، شوک یا عفونت جدی باشد.
- خاکستری یا رنگ برنزه غیرطبیعی: ممکن است به مشکلات متابولیک یا غددی (مانند اختلالات آدرنال) مرتبط باشد.
- بثورات همراه با تغییر رنگ: لکههای قرمز همراه با تاول یا دانههای چرکی میتوانند نشانه عفونت پوستی یا سیستمیک باشند.
۳. علل شایع تغییر رنگ پوست
- فیزیولوژیک: تطابق گردش خون، تغییر دما یا رشد طبیعی پوست
- عفونتها: ویروسی یا باکتریایی که باعث تغییر رنگ یا لکههای پوستی میشوند
- بیماریهای قلبی و ریوی: کاهش اکسیژن خون موجب کبودی دائمی لبها و پوست میشود
- اختلالات خونی: مانند کمخونی یا ناسازگاری گروه خونی
- اختلالات کبدی و متابولیک: منجر به زردی یا تغییرات دیگر در رنگ پوست
۴. اقدامات والدین و زمان مراجعه به پزشک
✅ تغییرات طبیعی معمولاً گذرا هستند و نیاز به درمان خاصی ندارند.
❌ اما در صورت مشاهده علائم زیر باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد:
- زردی شدید یا گسترش زردی به کف دست و پا
- کبودی مداوم در لبها و صورت
- رنگپریدگی شدید یا ناگهانی
- لکههای پوستی همراه با تب، بیحالی یا کاهش شیرخوردن
- هر تغییر رنگی که با مشکلات تنفسی، گریه ضعیف یا خوابآلودگی همراه باشد
۵. پیشگیری و مراقبت
- پیگیری ویزیتهای دورهای نوزاد و اندازهگیری سطح بیلیروبین در روزهای اول تولد
- حفظ دمای مناسب محیط برای جلوگیری از تغییر رنگ ناشی از سرما
- تغذیه کافی با شیر مادر جهت کاهش احتمال زردی و کمآبی
- توجه به وضعیت عمومی نوزاد همراه با تغییر رنگ پوست
تغییرات در سطح هوشیاری نوزادان
سطح هوشیاری یکی از شاخصهای مهم سلامت نوزاد است و نشان میدهد که مغز و سیستم عصبی او چگونه عمل میکنند. نوزاد سالم معمولاً دورههایی از بیداری فعال، بیداری آرام، خواب سبک و خواب عمیق را تجربه میکند. تغییرات غیرطبیعی در سطح هوشیاری میتوانند علامتی از مشکلات جدی پزشکی باشند و نیاز به بررسی فوری دارند.
۱. سطح هوشیاری طبیعی در نوزاد
نوزاد سالم در طول شبانهروز بین حالتهای مختلف جابجا میشود:
- بیداری فعال: حرکات زیاد دست و پا، گریه یا واکنش سریع به صدا و نور.
- بیداری آرام: چشمها باز، حرکات کمتر و آمادگی برای شیر خوردن.
- خواب سبک: حرکات چشم سریع (REM)، لبخند یا حرکات خفیف بدن.
- خواب عمیق: بدن آرام، تنفس یکنواخت و واکنش کمتر به محیط.
این تغییر حالات طبیعی است و نشاندهنده تکامل سالم سیستم عصبی میباشد.
۲. تغییرات غیرطبیعی در سطح هوشیاری
گاهی نوزاد دچار تغییراتی میشود که فراتر از نوسانات طبیعی است و میتواند نشانه بیماری باشد:
- بیحالی یا خوابآلودگی بیش از حد: نوزاد به سختی بیدار میشود، تمایلی به شیر خوردن ندارد.
- تحریکپذیری شدید: گریههای غیرقابل کنترل، آرامنشدنی و واکنش شدید به محرکها.
- کاهش واکنش به محیط: عدم توجه به صدا، نور یا لمس.
- کما یا کاهش سطح هوشیاری شدید: نوزاد به سختی یا اصلاً به محرکهای محیطی پاسخ نمیدهد.
- تغییر ناگهانی در رفتار: نوزاد قبلاً فعال بوده اما بهطور ناگهانی بیحال یا بیحرکت میشود.
۳. علل تغییر سطح هوشیاری در نوزادان
- عوامل متابولیک: کاهش یا افزایش شدید قند خون، اختلالات الکترولیتی.
- عفونتها: مننژیت، سپسیس یا عفونت شدید ریوی.
- مشکلات مغزی: خونریزی داخل جمجمه، آسیب هنگام زایمان، تشنج.
- مشکلات قلبی و تنفسی: کاهش اکسیژنرسانی به مغز به دلیل بیماری قلبی یا مشکلات ریوی.
- دارو یا مواد مخدر: در صورت مصرف برخی داروها توسط مادر در دوران بارداری یا شیردهی.
- کمرسیدن اکسیژن هنگام تولد (Asphyxia): منجر به آسیب مغزی و تغییر سطح هوشیاری.
۴. روشهای تشخیص
- معاینه بالینی: بررسی واکنش به نور، صدا و لمس.
- آزمایش خون: اندازهگیری قند خون، الکترولیتها و بررسی عفونت.
- تصویربرداری مغز (MRI یا CT): در صورت شک به آسیب مغزی.
- نوار مغزی (EEG): برای بررسی تشنج پنهان یا فعالیت غیرطبیعی مغز.
۵. اقدامات درمانی
- اقدامات فوری: تأمین راه هوایی، تنفس و گردش خون (ABC).
- اصلاح مشکلات متابولیک: درمان هیپوگلیسمی یا اختلالات الکترولیتی.
- درمان عفونتها: تجویز آنتیبیوتیک یا داروهای ضدویروس در موارد لازم.
- کنترل تشنج: استفاده از داروهای ضدتشنج.
- مراقبتهای ویژه: بستری در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان (NICU) در موارد شدید.
۶. نقش والدین در شناسایی تغییرات
والدین باید هوشیار باشند و در صورت مشاهده علائم زیر فوراً به پزشک مراجعه کنند:
- خوابآلودگی بیش از حد یا بیدار نشدن نوزاد برای شیر خوردن
- بیحالی یا کاهش ناگهانی فعالیت
- گریه غیرعادی و آرامنشدنی
- کاهش واکنش به صدا و نور
- تشنج یا حرکات غیرطبیعی
مشکلات دفع و ادرار در نوزادان
دفع مدفوع و ادرار از شاخصهای مهم سلامت نوزاد محسوب میشود. الگوی طبیعی دفع میتواند در هر نوزاد متفاوت باشد، اما تغییرات غیرعادی در این روند گاهی نشانه اختلال یا بیماری است. آگاهی والدین از الگوی طبیعی و مشکلات شایع، کمک میکند تا در صورت بروز مشکل، بهموقع اقدام کنند.
۱. الگوی طبیعی دفع در نوزادان
- ادرار: نوزادان در روزهای اول تولد ممکن است تنها یک یا دو بار در روز ادرار کنند. پس از چند روز، معمولاً تعداد دفعات به ۶ تا ۸ بار در روز میرسد.
- مدفوع: در نوزادان شیرخوار، مدفوع معمولاً نرم و زردرنگ است. دفعات دفع میتواند از چند بار در روز تا یکبار هر چند روز متغیر باشد، بهویژه در نوزادانی که فقط شیر مادر دریافت میکنند.
۲. مشکلات شایع در دفع مدفوع
یبوست:
- نادر در نوزادان تغذیهشونده با شیر مادر
- بیشتر در نوزادانی دیده میشود که شیر خشک مصرف میکنند
- علائم: مدفوع سفت، دفع دردناک، گریه هنگام دفع
اسهال:
- دفع مکرر و آبکی مدفوع
- میتواند به علت عفونت ویروسی، باکتریایی یا حساسیت غذایی باشد
- خطر کمآبی بدن در این شرایط بالاست
وجود خون در مدفوع:
- ممکن است ناشی از حساسیت به پروتئین شیر گاو، شقاق مقعد یا عفونت رودهای باشد
مکونیوم دیررس:
- مکونیوم (اولین مدفوع نوزاد) باید در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول دفع شود
- تأخیر در دفع میتواند نشانه بیماریهای مادرزادی مانند هیرشپرونگ یا فیبروز کیستیک باشد
۳. مشکلات شایع در ادرار
کاهش ادرار:
- میتواند ناشی از کمآبی بدن یا مشکلات کلیوی باشد
- کمتر از ۳ بار ادرار در روز (بعد از روز پنجم تولد) هشداردهنده است
ادرار تیره یا خونی:
- در موارد نادر نشانه عفونت یا مشکلات کلیوی
- در روزهای اول ممکن است ادرار صورتیرنگ بهعلت کریستالهای اورات دیده شود که طبیعی است
سوزش و گریه هنگام ادرار:
- احتمال عفونت ادراری یا انسداد مجاری ادرار
بیاختیاری یا قطرهقطره ادرار:
- میتواند نشانه انسداد مادرزادی مجرای ادرار یا مشکلات عصبی باشد
۴. علل بروز مشکلات دفع و ادرار
- تغذیه نامناسب یا ناکافی (کمبود مایعات، شیر خشک نامناسب)
- عفونتها (عفونت رودهای یا ادراری)
- حساسیت یا عدم تحمل غذایی (مانند حساسیت به پروتئین شیر گاو)
- بیماریهای مادرزادی (مشکلات گوارشی، کلیوی یا عصبی)
- کمآبی بدن به دلیل تب، تعریق یا اسهال
۵. روشهای تشخیص
- معاینه بالینی توسط پزشک
- آزمایش خون و ادرار برای بررسی عفونت یا مشکلات کلیوی
- سونوگرافی کلیه و مثانه در صورت شک به ناهنجاری مادرزادی
- آزمایش مدفوع جهت بررسی عفونت یا خون مخفی
۶. درمان و مراقبت
- یبوست: ماساژ شکم، افزایش دفعات شیر دادن، در موارد خاص تجویز دارو با نظر پزشک
- اسهال: جبران مایعات از طریق شیر مادر یا محلولهای خوراکی، درمان عفونت در صورت لزوم
- عفونت ادراری: تجویز آنتیبیوتیک مناسب و پیگیری سونوگرافی کلیه
- خون در مدفوع: بررسی علت و اصلاح رژیم غذایی مادر در صورت حساسیت غذایی
- کمآبی بدن: بستری و تزریق مایعات در موارد شدید
۷. زمان مراجعه فوری به پزشک
- عدم دفع مکونیوم در ۴۸ ساعت اول تولد
- کاهش ادرار به کمتر از ۳ بار در روز پس از روز پنجم
- وجود خون در مدفوع یا ادرار
- اسهال شدید همراه با بیحالی یا تب
- گریه شدید یا درد هنگام دفع
علائم عفونت در نوزادان
نوزادان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف، بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا به عفونت قرار دارند. عفونتها در این سن میتوانند به سرعت پیشرفت کرده و حتی جان نوزاد را تهدید کنند. شناخت علائم هشداردهنده عفونت برای والدین و مراقبان اهمیت حیاتی دارد، زیرا تشخیص و درمان سریع میتواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.
۱. چرا نوزادان مستعد عفونت هستند؟
- سیستم ایمنی نابالغ: توانایی بدن نوزاد در مقابله با میکروبها محدود است.
- پوست و مخاط حساس: سدهای دفاعی طبیعی بدن هنوز کامل عمل نمیکنند.
- تماس با محیط جدید: ورود به محیط خارج از رحم و تماس با افراد مختلف احتمال انتقال میکروبها را افزایش میدهد.
- نارس بودن: نوزادان نارس بیش از سایرین در معرض خطر عفونت هستند.
۲. علائم عمومی عفونت در نوزادان
- تب یا کاهش دمای بدن: برخلاف بزرگسالان، عفونت در نوزادان گاهی با کاهش دما (هیپوترمی) بروز میکند.
- بیحالی یا خوابآلودگی غیرعادی: نوزاد به سختی بیدار میشود یا علاقهای به شیر خوردن ندارد.
- تحریکپذیری شدید: گریههای ممتد و آرامنشدنی.
- کاهش اشتها یا امتناع از شیر خوردن.
- کاهش وزن یا توقف وزنگیری.
- مشکلات تنفسی: تند شدن تنفس، خسخس یا سختی در نفس کشیدن.
- تغییر رنگ پوست: رنگپریدگی، کبودی یا لکههای غیرطبیعی.
۳. علائم اختصاصی بر اساس محل عفونت
عفونت ریوی (پنومونی):
- تنفس سریع یا سطحی
- خرخر یا خسخس سینه
- کبودی لبها و ناخنها
عفونت ادراری:
- تب بدون علت مشخص
- بوی بد یا تغییر رنگ ادرار
- بیقراری هنگام ادرار کردن
عفونت خونی (سپسیس):
- بیحالی شدید
- اختلال در تنفس و گردش خون
- سردی اندامها، لکههای پوستی یا شوک
عفونت مننژیت:
- سفتی گردن یا گریه غیرطبیعی
- تشنج
- خوابآلودگی شدید یا کما
عفونت پوستی و ناف:
- قرمزی، تورم یا ترشح چرکی از ناف یا پوست
- بوی بد یا التهاب اطراف محل ناف
۴. زمان مراجعه فوری به پزشک
والدین باید در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنند:
- تب بالای ۳۸ درجه یا دمای کمتر از ۳۶ درجه
- بیحالی یا بیدار نشدن نوزاد برای شیر خوردن
- گریه شدید و غیرقابل کنترل
- تنفس سخت یا سریع
- کبودی لبها و ناخنها
- تشنج یا حرکات غیرطبیعی
- هرگونه ترشح چرکی یا قرمزی شدید اطراف ناف و پوست
۵. تشخیص و درمان
- معاینه پزشک: بررسی علائم حیاتی و وضعیت عمومی نوزاد
- آزمایش خون، ادرار و مایع نخاعی: برای شناسایی نوع عفونت
- تصویربرداری (رادیوگرافی قفسه سینه): در صورت شک به عفونت ریوی
- درمان: بستری در بیمارستان، تجویز آنتیبیوتیک یا داروهای ضدویروس، مراقبتهای حمایتی (اکسیژن، مایعات و تغذیه مناسب)
۶. پیشگیری
- شیردهی با شیر مادر (انتقال آنتیبادیها و تقویت سیستم ایمنی)
- رعایت بهداشت دستها هنگام تماس با نوزاد
- پرهیز از تماس نوزاد با افراد بیمار
- مراقبت از بند ناف و جلوگیری از آلودگی آن
- واکسیناسیون به موقع مادر و نوزاد
علائم تب یا کاهش دمای بدن در نوزادان
دمای بدن نوزاد یکی از مهمترین شاخصهای سلامت اوست. برخلاف بزرگسالان که بدنشان توانایی بیشتری در تنظیم دما دارد، نوزادان به دلیل سیستم تنظیم حرارت نابالغ، نسبت به تغییرات دما بسیار حساساند. تب یا کاهش دمای بدن (هیپوترمی) در نوزاد میتواند نشانه یک مشکل ساده یا حتی یک بیماری جدی مانند عفونت باشد. بنابراین والدین باید نسبت به این علائم هوشیار باشند.
۱. دمای طبیعی بدن نوزاد
- دمای طبیعی بدن نوزاد بین ۳۶/۵ تا ۳۷/۵ درجه سانتیگراد است.
- اندازهگیری دقیق دما باید با دماسنج دیجیتال (ترجیحاً از راه مقعدی) انجام شود.
۲. تب در نوزادان
تب به افزایش دمای بدن بالاتر از ۳۸ درجه سانتیگراد (مقعدی) گفته میشود.
علائم تب در نوزاد:
- گرم یا داغ بودن پوست بهویژه در پیشانی و تنه
- بیقراری یا گریه شدید
- کاهش اشتها و امتناع از شیر خوردن
- بیحالی و خوابآلودگی غیرمعمول
- افزایش ضربان قلب و تنفس سریع
- تعریق یا قرمزی پوست
علل شایع تب در نوزاد:
- عفونتهای ویروسی یا باکتریایی (مانند سرماخوردگی، ذاتالریه یا عفونت ادراری)
- واکسیناسیون
- گرمای بیش از حد محیط یا پوشاندن لباس زیاد
۳. کاهش دمای بدن (هیپوترمی)
هیپوترمی زمانی رخ میدهد که دمای بدن نوزاد کمتر از ۳۶ درجه سانتیگراد باشد. این وضعیت بهویژه در نوزادان نارس یا کموزن شایعتر است.
علائم کاهش دما:
- سرد بودن دستها و پاها
- رنگپریدگی یا کبودی پوست
- کاهش فعالیت یا بیحالی
- تنفس کند یا نامنظم
- امتناع از شیر خوردن
- لرزش یا برعکس، شلی بیش از حد عضلات
علل شایع هیپوترمی در نوزاد:
- قرار گرفتن در محیط سرد یا لباس ناکافی
- نارس بودن یا وزن کم هنگام تولد
- عفونت شدید (سپسیس)
- کمآبی بدن یا تغذیه ناکافی
۴. اقدامات والدین
✅ در صورت تب:
- اندازهگیری دقیق دما با دماسنج
- پوشاندن لباس سبک و مناسب
- شیر دادن مکرر برای پیشگیری از کمآبی
- استفاده از داروی تببر تنها با تجویز پزشک
✅ در صورت کاهش دما:
- پوشاندن لباس مناسب یا استفاده از پتوی گرم
- تماس پوست به پوست با مادر (روش کانگورو)
- تنظیم دمای اتاق (۲۴ تا ۲۶ درجه سانتیگراد)
- تغذیه کافی و منظم
۵. زمان مراجعه فوری به پزشک
- تب بالای ۳۸ درجه در نوزاد زیر ۳ ماه
- تب مداوم بیش از ۲۴ ساعت در نوزاد بالای ۳ ماه
- کاهش دمای بدن کمتر از ۳۶ درجه
- همراهی تب یا کاهش دما با علائم زیر:
- بیحالی شدید یا خوابآلودگی غیرعادی
- گریه ممتد و آرامنشدنی
- مشکلات تنفسی یا کبودی لبها
- کاهش تعداد دفعات شیر خوردن یا ادرار
۶. پیشگیری
- نگهداشتن نوزاد در دمای مناسب محیط (نه خیلی گرم و نه خیلی سرد)
- استفاده از لباس مناسب و لایههای سبک
- تغذیه منظم با شیر مادر برای حفظ انرژی و آب بدن
- اجتناب از تماس نوزاد با افراد بیمار
- بررسی روزانه دمای بدن در نوزادان نارس یا کموزن
علائم خطر در نوزادان و حرف آخر
- در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق، سریعاً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید.
- هیچگاه منتظر بهبود خودبهخودی علائم خطرناک نباشید.
- معاینات دورهای توسط متخصص کودکان و پیگیری واکسیناسیون از اهمیت زیادی برخوردار است.
- والدین باید همیشه دمای بدن، تغذیه، رنگ پوست و وضعیت هوشیاری نوزاد را تحت نظر داشته باشند.
شناخت علائم خطر در نوزاد تازه متولد شده برای والدین یک مهارت حیاتی است. بسیاری از بیماریها اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شوند، با درمان سریع و مناسب قابل کنترل خواهند بود. بنابراین، هوشیاری والدین و مراجعه بهموقع به پزشک میتواند ضامن سلامت و بقای نوزاد باشد.
