دوره ۶ تا ۱۲ ماهگی برای کودک یکی از مهمترین مراحل رشد و تکامل است. در این سن، نیازهای غذایی او فراتر از شیر مادر یا شیر خشک میشود و باید بهتدریج غذاهای کمکی در کنار شیر معرفی گردند. تغذیه صحیح در این دوران نقش اساسی در رشد جسمی، تکامل مغز، تقویت سیستم ایمنی و شکلگیری عادات غذایی سالم در آینده دارد.
۱. نقش شیر در این دوره
- شیر مادر یا شیر خشک همچنان منبع اصلی انرژی و مواد مغذی است.
- تا یکسالگی، حدود ۵۰٪ انرژی کودک باید از شیر تأمین شود.
- تغذیه با شیر مادر طبق توصیه سازمان جهانی بهداشت تا ۲ سالگی و حتی بیشتر نیز میتواند ادامه یابد.
۲. زمان شروع غذای کمکی
- از پایان ۶ ماهگی (۱۸۰ روزگی) به بعد باید غذاهای کمکی آغاز شوند.
- شروع زودتر از این سن میتواند به مشکلات گوارشی و حساسیت منجر شود.
- تأخیر بیش از حد نیز خطر کمبود ریزمغذیها (بهویژه آهن و روی) را افزایش میدهد.
۳. اصول تغذیه تکمیلی
- شروع تدریجی: ابتدا با غذاهای ساده و نرم مانند فرنی برنج، حریره، یا پوره سبزیجات.
- یک ماده غذایی در هر وعده: برای تشخیص حساسیتها.
- از کم به زیاد: از یک تا دو قاشق چایخوری شروع و بهتدریج به نصف تا یک کاسه کوچک افزایش دهید.
- تکرار و تنوع: اگر کودک غذایی را رد کرد، چند روز بعد دوباره امتحان کنید.
- غذاهای غلیظ و پرانرژی: بر خلاف تصور، غذا نباید خیلی آبکی باشد تا انرژی و مواد مغذی کافی تأمین کند.
۴. گروههای غذایی مهم
- غلات و نشاستهها: برنج، بلغور، نان نرم، ماکارونی.
- سبزیجات و میوهها: پوره هویج، سیبزمینی، کدو، موز، سیب، گلابی.
- منابع پروتئین حیوانی: گوشت مرغ، ماهی، تخممرغ (زرده و سپس سفیده بهتدریج)، گوشت قرمز.
- حبوبات: عدس، لوبیا (خوب پخته و نرمشده).
- لبنیات: ماست و پنیر تازه (ترجیحاً کمنمک).
- چربیهای سالم: روغن زیتون، روغن کنجد یا کره در مقدار کم.
۵. نکات ایمنی و بهداشتی
- غذای کودک در تغذیه کودک ۶ تا ۱۲ ماهه باید تازه و بهداشتی تهیه شود.
- از نمک، شکر، عسل و ادویههای تند تا قبل از یکسالگی اجتناب کنید.
- تکههای بزرگ و سفت (مثل آجیل، هویج خام، انگور درسته) خطر خفگی دارند.
- هنگام غذا دادن کودک باید نشسته باشد و هرگز در حال بازی یا خوابیده تغذیه نشود.
۶. برنامه تقریبی تغذیه از ۶ تا ۱۲ ماهگی
- ۶–۸ ماهگی: دو بار غذای کمکی در روز + شیر مادر/شیر خشک.
- ۸–۱۰ ماهگی: سه وعده غذا + میانوعدههای سبک (مثل میوه نرم).
- ۱۰–۱۲ ماهگی: سه وعده غذای اصلی + دو میانوعده، مشابه غذای خانواده اما نرم و بدون نمک و ادویه.
۷. اهمیت آهن و ویتامینها
- کمبود آهن در تغذیه کودک ۶ تا ۱۲ ماهه یکی از مشکلات رایج در این سن است. بنابراین مصرف گوشت، عدس و غلات غنیشده توصیه میشود.
- ویتامین D (قطره یا مکمل) طبق توصیه پزشک باید ادامه یابد.
- میوهها و سبزیجات تازه برای دریافت ویتامین C ضروری هستند.
۸. نقش خانواده در عادات غذایی
- صبر و آرامش هنگام غذا دادن بسیار مهم است.
- از اجبار کودک برای خوردن پرهیز کنید.
- محیط شاد و آرام به کودک کمک میکند تا غذا را بهتر بپذیرد.
- الگو بودن والدین (خوردن غذاهای سالم در حضور کودک) باعث افزایش علاقه کودک به همان غذاها میشود.
تغذیه کودک: ۶ تا ۸ ماهگی
از ۶ تا ۸ ماهگی، به کودک خود نصف فنجان غذای نرم، دو تا سه بار در روز بدهید.
کودک میتواند تقریباً همه چیز بخورد بهجز عسل، که نباید تا قبل از ۱۲ ماهگی مصرف کند.
میتوانید بین وعدههای غذایی، میانوعدهای سالم مثل میوه نرم یا پورهشده اضافه کنید.
با وجود اینکه کودک مقدار بیشتری غذای جامد میخورد، همچنان باید به همان میزان قبلی شیر مادر دریافت کند.
تغذیه کودک: ۹ تا ۱۱ ماهگی
از ۹ تا ۱۱ ماهگی، کودک شما میتواند نصف فنجان غذا، سه تا چهار بار در روز به همراه یک میانوعده سالم بخورد.
در این سن میتوانید بهجای له کردن غذا، آن را به تکههای کوچک نرم خرد کنید.
کودک ممکن است شروع به خوردن غذا با انگشتانش کند.
تغذیه با شیر مادر همچنان هر زمان که کودک گرسنه است ادامه پیدا میکند.
نکات مهم تغذیه
- هر وعده باید هم آسان برای خوردن و هم پر از مواد مغذی باشد.
- غذا باید سرشار از انرژی و مواد مغذی باشد.
- علاوه بر غلات و سیبزمینی، حتماً از سبزیجات، میوهها، حبوبات و دانهها، مقدار کمی روغن یا چربی پرانرژی و بهویژه مواد غذایی حیوانی (لبنیات، تخممرغ، گوشت، ماهی و مرغ) استفاده کنید.
- تنوع غذایی روزانه بهترین راه برای تأمین همه مواد مغذی موردنیاز کودک است.
اگر کودک غذایی را نپذیرفت
- اگر کودک غذای جدیدی را رد کرد یا آن را بیرون انداخت، او را مجبور نکنید.
- چند روز بعد دوباره امتحان کنید.
- میتوانید آن غذا را با خوراکی دیگری که کودک دوست دارد مخلوط کنید یا کمی شیر مادر روی آن بریزید.
تغذیه کودک ۶ تا ۱۲ ماهه؛ از ۶ ماهگی به بعد، تغذیه کودک ترکیبی از شیر و غذای کمکی است. تنوع غذایی، مصرف غذاهای تازه و مغذی، پرهیز از خوراکیهای مضر و توجه به ایمنی غذا، کلید رشد سالم کودک در این دوره حساس به شمار میرود.
